ธรรม มีในสมัยนั้น เป็นไฉน?
เวทนาขันธ์ สัญญาขันธ์ สังขารขันธ์ วิญญาณขันธ์
เหล่านี้ชื่อว่า ธรรม มีในสมัยนั้น.
[๗๕] ขันธ์ ๔ มีในสมัยนั้น เป็นไฉน?
เวทนาขันธ์ สัญญาขันธ์
สังขารขันธ์ วิญญาณขันธ์
[๘๙] เวทนาขันธ์ ๑ แทนที่ เวทนาขันธ์
เวทนาขันธ์ มีในสมัยนั้น เป็นไฉน?(โสมนัส)
ความสบายทางใจ ความสุขทางใจ
ความเสวยอารมณ์ที่สบาย เป็นสุข
อันเกิดแต่เจโตสัมผัส
กิริยาเสวยอารมณ์ที่สบาย เป็นสุข
อันเกิดแต่เจโตสัมผัส
ในสมัยนั้น อันใด
นี้ชื่อว่าเวทนาขันธ์ มีในสมัยนั้น.
อธิบาย :
(จิตดวงที่ ๑-๔ สหรคตด้วยโสมนัส)
(จิตดวงที่ ๕-๘ สหรคตด้วยอุเบกขา)
เวทนา มีในสมัยนั้น เป็นไฉน?(อุเบกขา)
ความสบายทางใจก็ไม่ใช่
ความไม่สบายทางใจก็ไม่ใช่
อันเกิดแต่สัมผัสแห่งมโนวิญญาณธาตุ
ที่สมกัน ความเสวยอารมณ์ที่ไม่ทุกข์ไม่สุข อันเกิดแต่เจโตสัมผัส
กิริยาเสวยอารมณ์ที่ไม่ทุกข์ไม่สุข
อันเกิดแต่เจโตสัมผัส ในสมัยนั้น อันใด
นี้ชื่อว่า เวทนา มีในสมัยนั้น ฯลฯ
----------------------
[๙๐] สัญญาขันธ์ ๑ แทนที่ สัญญาขันธ์
สัญญาขันธ์ มีในสมัยนั้น เป็นไฉน?
การจำ กิริยาที่จำ ความจำ
ในสมัยนั้น อันใด
นี้ชื่อว่า สัญญาขันธ์ มีในสมัยนั้น.
[๙๑] สังขารขันธ์ ๑ แทนที่ สังขารขันธ์
สังขารขันธ์ มีในสมัยนั้น เป็นไฉน?
ผัสสะ เจตนา วิตก วิจาร ปีติ เอกัคคตา
สัทธินทรีย์ วิริยินทรีย์ สตินทรีย์
สมาธินทรีย์ ปัญญินทรีย์ ชีวิตินทรีย์
สัมมาทิฏฐิ สัมมาสังกัปปะ สัมมาวายามะ
สัมมาสติ สัมมาสมาธิ
สัทธาพละ วิริยพละ สติพละ สมาธิพละ
ปัญญาพละ หิริพละ โอตตัปปพละ
อโลภะ อโทสะ อโมหะ
อนภิชฌา อัพยาปาทะ
สัมมาทิฏฐิ หิริ โอตตัปปะ
กายปัสสัทธิ จิตตปัสสัทธิ
กายลหุตา จิตตลหุตา
กายมุทุตา จิตตมุทุตา
กายกัมมัญญตา จิตตกัมมัญญตา
กายปาคุญญตา จิตตปาคุญญตา
กายุชุกตา จิตตุชุกตา
สติ สัมปชัญญะ สมถะ วิปัสสนา
ปัคคาหะ อวิกเขปะ
หรือนามธรรมที่อิงอาศัยเกิดขึ้นแม้อื่นใด
เว้นเวทนาขันธ์ สัญญาขันธ์ วิญญาณขันธ์
มีอยู่ในสมัยนั้น
นี้ชื่อว่า สังขารขันธ์ มีในสมัยนั้น.
(อธิบาย : วิปปยุตจากญาณ จะไม่เกิดธรรมเหล่านี้คือ ปัญญินทรีย์ สัมมาทิฏฐิ
ปัญญาพละ อโมหะ สัมปชัญญะ วิปัสสนา)
[๙๒] วิญญาณขันธ์ ๑ แทนที่ วิญญาณขันธ์
วิญญาณขันธ์ มีในสมัยนั้น เป็นไฉน?
จิต มโน มานัส หทัย ปัณฑระ มโน มนายตนะ มนินทรีย์ วิญญาณ วิญญาณขันธ์
มโนวิญญาณธาตุที่สมกัน
ในสมัยนั้น อันใด
นี้ชื่อว่า วิญญาณขันธ์ มีในสมัยนั้น.
สภาวธรรมเหล่านี้ชื่อว่า ขันธ์ ๔ มีในสมัยนั้น.
เวทนาขันธ์ สัญญาขันธ์ สังขารขันธ์ วิญญาณขันธ์
เหล่านี้ชื่อว่า ธรรม มีในสมัยนั้น.
[๗๕] ขันธ์ ๔ มีในสมัยนั้น เป็นไฉน?
เวทนาขันธ์ สัญญาขันธ์
สังขารขันธ์ วิญญาณขันธ์
[๘๙] เวทนาขันธ์ ๑ แทนที่ เวทนาขันธ์
เวทนาขันธ์ มีในสมัยนั้น เป็นไฉน?(โสมนัส)
ความสบายทางใจ ความสุขทางใจ
ความเสวยอารมณ์ที่สบาย เป็นสุข
อันเกิดแต่เจโตสัมผัส
กิริยาเสวยอารมณ์ที่สบาย เป็นสุข
อันเกิดแต่เจโตสัมผัส
ในสมัยนั้น อันใด
นี้ชื่อว่าเวทนาขันธ์ มีในสมัยนั้น.
อธิบาย :
(จิตดวงที่ ๑-๔ สหรคตด้วยโสมนัส)
(จิตดวงที่ ๕-๘ สหรคตด้วยอุเบกขา)
เวทนา มีในสมัยนั้น เป็นไฉน?(อุเบกขา)
ความสบายทางใจก็ไม่ใช่
ความไม่สบายทางใจก็ไม่ใช่
อันเกิดแต่สัมผัสแห่งมโนวิญญาณธาตุ
ที่สมกัน ความเสวยอารมณ์ที่ไม่ทุกข์ไม่สุข อันเกิดแต่เจโตสัมผัส
กิริยาเสวยอารมณ์ที่ไม่ทุกข์ไม่สุข
อันเกิดแต่เจโตสัมผัส ในสมัยนั้น อันใด
นี้ชื่อว่า เวทนา มีในสมัยนั้น ฯลฯ
----------------------
[๙๐] สัญญาขันธ์ ๑ แทนที่ สัญญาขันธ์
สัญญาขันธ์ มีในสมัยนั้น เป็นไฉน?
การจำ กิริยาที่จำ ความจำ
ในสมัยนั้น อันใด
นี้ชื่อว่า สัญญาขันธ์ มีในสมัยนั้น.
[๙๑] สังขารขันธ์ ๑ แทนที่ สังขารขันธ์
สังขารขันธ์ มีในสมัยนั้น เป็นไฉน?
ผัสสะ เจตนา วิตก วิจาร ปีติ เอกัคคตา
สัทธินทรีย์ วิริยินทรีย์ สตินทรีย์
สมาธินทรีย์ ปัญญินทรีย์ ชีวิตินทรีย์
สัมมาทิฏฐิ สัมมาสังกัปปะ สัมมาวายามะ
สัมมาสติ สัมมาสมาธิ
สัทธาพละ วิริยพละ สติพละ สมาธิพละ
ปัญญาพละ หิริพละ โอตตัปปพละ
อโลภะ อโทสะ อโมหะ
อนภิชฌา อัพยาปาทะ
สัมมาทิฏฐิ หิริ โอตตัปปะ
กายปัสสัทธิ จิตตปัสสัทธิ
กายลหุตา จิตตลหุตา
กายมุทุตา จิตตมุทุตา
กายกัมมัญญตา จิตตกัมมัญญตา
กายปาคุญญตา จิตตปาคุญญตา
กายุชุกตา จิตตุชุกตา
สติ สัมปชัญญะ สมถะ วิปัสสนา
ปัคคาหะ อวิกเขปะ
หรือนามธรรมที่อิงอาศัยเกิดขึ้นแม้อื่นใด
เว้นเวทนาขันธ์ สัญญาขันธ์ วิญญาณขันธ์
มีอยู่ในสมัยนั้น
นี้ชื่อว่า สังขารขันธ์ มีในสมัยนั้น.
(อธิบาย : วิปปยุตจากญาณ จะไม่เกิดธรรมเหล่านี้คือ ปัญญินทรีย์ สัมมาทิฏฐิ
ปัญญาพละ อโมหะ สัมปชัญญะ วิปัสสนา)
[๙๒] วิญญาณขันธ์ ๑ แทนที่ วิญญาณขันธ์
วิญญาณขันธ์ มีในสมัยนั้น เป็นไฉน?
จิต มโน มานัส หทัย ปัณฑระ มโน มนายตนะ มนินทรีย์ วิญญาณ วิญญาณขันธ์
มโนวิญญาณธาตุที่สมกัน
ในสมัยนั้น อันใด
นี้ชื่อว่า วิญญาณขันธ์ มีในสมัยนั้น.
สภาวธรรมเหล่านี้ชื่อว่า ขันธ์ ๔ มีในสมัยนั้น.