[๗๙] อินทรีย์ ๘ มีในสมัยนั้น เป็นไฉน?
สัทธินทรีย์ วิริยินทรีย์ สตินทรีย์
สมาธินทรีย์ ปัญญินทรีย์ มนินทรีย์
โสมมนัสสินทรีย์ ชีวิตินทรีย์
[๒๗] สัทธินทรีย์ มีในสมัยนั้น เป็นไฉน?
ศรัทธา กิริยาที่เชื่อ ความปลงใจเชื่อ
ความเลื่อมใสยิ่ง ศรัทธา อินทรีย์ คือศรัทธา
สัทธาพละ ในสมัยนั้น อันใด
นี้ชื่อว่า สัทธินทรีย์ มีในสมัยนั้น.
[๒๘] วิริยินทรีย์ มีในสมัยนั้น เป็นไฉน?
การปรารภความเพียรทางใจ
ความขะมักเขม้น ความบากบั่น ความตั้งหน้า ความพยายาม ความอุตสาหะ ความทนทาน
ความเข้มแข็ง ความหมั่น
ความก้าวไปอย่างไม่ท้อถอย
ความไม่ทอดทิ้งฉันทะ ความไม่ทอดทิ้งธุระ ความประคับประคองธุระ วิริยะ
อินทรีย์คือวิริยะ
วิริยพละ สัมมาวายามะ ในสมัยนั้น อันใด
นี้ชื่อว่า วิริยินทรีย์ มีในสมัยนั้น.
[๒๙] สตินทรีย์ มีในสมัยนั้น เป็นไฉน?
สติ ความตามระลึก ความหวนระลึก
สติ กิริยาที่ระลึก ความทรงจำ
ความไม่เลื่อนลอย ความไม่ลืม
สติ อินทรีย์คือสติ
สติพละ สัมมาสติ ในสมัยนั้น อันใด
นี้ชื่อว่า สตินทรีย์ มีในสมัยนั้น.
[๓๐] สมาธินทรีย์ มีในสมัยนั้น เป็นไฉน?
ความตั้งอยู่แห่งจิต ความดำรงอยู่แห่งจิต ความมั่นอยู่แห่งจิต ความไม่ส่ายไปแห่งจิต
ความไม่ฟุ้งซ่านแห่งจิต ภาวะที่จิตไม่ส่ายไป ความสงบ อินทรีย์คือสมาธิ
สมาธิพละ สัมมาสมาธิ ในสมัยนั้น อันใด
นี้ชื่อว่า สมาธินทรีย์ มีในสมัยนั้น.
[๓๑] ปัญญินทรีย์ มีในสมัยนั้น เป็นไฉน?
ปัญญา กิริยาที่รู้ชัด ความวิจัย
ความเลือกสรร ความวิจัยธรรม
ความกำหนดหมาย ความเข้าไปกำหนด
ความเข้าไปกำหนดเฉพาะ ภาวะที่รู้
ภาวะที่ฉลาด ภาวะที่รู้ละเอียด
ความรู้แจ่มแจ้ง ความค้นคิด ความใคร่ครวญ ปัญญาเหมือนแผ่นดิน
ปัญญาเครื่องทำลายกิเลส
ปัญญาเครื่องนำทาง ความเห็นแจ้ง ความรู้ชัด ปัญญาเหมือนปฏัก ปัญญา อินทรีย์คือปัญญา
ปัญญาพละ ปัญญาเหมือนศาตรา
ปัญญาเหมือนปราสาท ความสว่างคือปัญญา แสงสว่างคือปัญญา ปัญญาเหมือนประทีป ปัญญาเหมือนดวงแก้ว ความไม่หลง
ความวิจัยธรรม สัมมาทิฏฐิ ในสมัยนั้น อันใด
นี้ชื่อว่า ปัญญินทรีย์ มีในสมัยนั้น.
[๙๔] มนินทรีย์ ๑ แทนที่ มนินทรีย์
[๓๒] มนินทรีย์ มีในสมัยนั้น เป็นไฉน?
จิต มโน มานัส หทัย ปัณฑร มโน
มนายตนะ อินทรีย์คือมโน วิญญาณ
วิญญาณขันธ์ มโนวิญญาณธาตุที่สมกัน
ในสมัยนั้น อันใด
นี้ชื่อว่า มนินทรีย์ มีในสมัยนั้น.
===========================
[๓๓]โสมนัสสินหรีย์ มีในสมัยนั้น เป็นไฉน?
ความสบายทางใจ ความสุขทางใจ
ความเสวยอารมณ์ที่สบายเป็นสุข
อันเกิดแต่เจโตสัมผัส
กิริยาเสวยอารมณ์ที่สบายเป็นสุข
อันเกิดแต่เจโตสัมผัสในสมัยนั้น อันใด
นี้ชื่อว่าโสมนัสสินทรีย์ มีในสมัยนั้น.
อุเบกขินทรีย์ มีในสมัยนั้น เป็นไฉน?
ความสบายทางใจก็ไม่ใช่
ความไม่สบายทางใจก็ไม่ใช่
ความเสวยอารมณ์ ที่ไม่ทุกข์ไม่สุข
อันเกิดแต่เจโตสัมผัส
กิริยาเสวยอารมณ์ที่ไม่ทุกข์ไม่สุข
อันเกิดแต่เจโตสัมผัส ในสมัยนั้น อันใด
นี้ชื่อว่า อุเบกขินทรีย์ มีในสมัยนั้น
==============================
อธิบาย :
(เวทนาเป็นโสมนัส, ก็จะเป็นโสมนัสสินทรีย์)
(เวทนาเป็นอุเบกขา, ก็จะเป็นอุเบกขินทรีย์)
==============================
[๓๔] ชีวิตินทรีย์ มีในสมัยนั้น เป็นไฉน?
อายุ ความดำรงอยู่ ความเป็นไปอยู่
กิริยาที่เป็นไปอยู่ อาการที่สืบเนื่องกันอยู่
ความประพฤติเป็นไปอยู่ ความหล่อเลี้ยงอยู่ ชีวิต อินทรีย์คือชีวิต ของนามธรรมนั้นๆ
ในสมัยนั้น อันใด
นี้ชื่อว่า ชีวิตินทรีย์ มีในสมัยนั้น.
สภาวธรรมเหล่านี้ชื่อว่า อินทรีย์ ๘
มีในสมัยนั้น.
สัทธินทรีย์ วิริยินทรีย์ สตินทรีย์
สมาธินทรีย์ ปัญญินทรีย์ มนินทรีย์
โสมมนัสสินทรีย์ ชีวิตินทรีย์
[๒๗] สัทธินทรีย์ มีในสมัยนั้น เป็นไฉน?
ศรัทธา กิริยาที่เชื่อ ความปลงใจเชื่อ
ความเลื่อมใสยิ่ง ศรัทธา อินทรีย์ คือศรัทธา
สัทธาพละ ในสมัยนั้น อันใด
นี้ชื่อว่า สัทธินทรีย์ มีในสมัยนั้น.
[๒๘] วิริยินทรีย์ มีในสมัยนั้น เป็นไฉน?
การปรารภความเพียรทางใจ
ความขะมักเขม้น ความบากบั่น ความตั้งหน้า ความพยายาม ความอุตสาหะ ความทนทาน
ความเข้มแข็ง ความหมั่น
ความก้าวไปอย่างไม่ท้อถอย
ความไม่ทอดทิ้งฉันทะ ความไม่ทอดทิ้งธุระ ความประคับประคองธุระ วิริยะ
อินทรีย์คือวิริยะ
วิริยพละ สัมมาวายามะ ในสมัยนั้น อันใด
นี้ชื่อว่า วิริยินทรีย์ มีในสมัยนั้น.
[๒๙] สตินทรีย์ มีในสมัยนั้น เป็นไฉน?
สติ ความตามระลึก ความหวนระลึก
สติ กิริยาที่ระลึก ความทรงจำ
ความไม่เลื่อนลอย ความไม่ลืม
สติ อินทรีย์คือสติ
สติพละ สัมมาสติ ในสมัยนั้น อันใด
นี้ชื่อว่า สตินทรีย์ มีในสมัยนั้น.
[๓๐] สมาธินทรีย์ มีในสมัยนั้น เป็นไฉน?
ความตั้งอยู่แห่งจิต ความดำรงอยู่แห่งจิต ความมั่นอยู่แห่งจิต ความไม่ส่ายไปแห่งจิต
ความไม่ฟุ้งซ่านแห่งจิต ภาวะที่จิตไม่ส่ายไป ความสงบ อินทรีย์คือสมาธิ
สมาธิพละ สัมมาสมาธิ ในสมัยนั้น อันใด
นี้ชื่อว่า สมาธินทรีย์ มีในสมัยนั้น.
[๓๑] ปัญญินทรีย์ มีในสมัยนั้น เป็นไฉน?
ปัญญา กิริยาที่รู้ชัด ความวิจัย
ความเลือกสรร ความวิจัยธรรม
ความกำหนดหมาย ความเข้าไปกำหนด
ความเข้าไปกำหนดเฉพาะ ภาวะที่รู้
ภาวะที่ฉลาด ภาวะที่รู้ละเอียด
ความรู้แจ่มแจ้ง ความค้นคิด ความใคร่ครวญ ปัญญาเหมือนแผ่นดิน
ปัญญาเครื่องทำลายกิเลส
ปัญญาเครื่องนำทาง ความเห็นแจ้ง ความรู้ชัด ปัญญาเหมือนปฏัก ปัญญา อินทรีย์คือปัญญา
ปัญญาพละ ปัญญาเหมือนศาตรา
ปัญญาเหมือนปราสาท ความสว่างคือปัญญา แสงสว่างคือปัญญา ปัญญาเหมือนประทีป ปัญญาเหมือนดวงแก้ว ความไม่หลง
ความวิจัยธรรม สัมมาทิฏฐิ ในสมัยนั้น อันใด
นี้ชื่อว่า ปัญญินทรีย์ มีในสมัยนั้น.
[๙๔] มนินทรีย์ ๑ แทนที่ มนินทรีย์
[๓๒] มนินทรีย์ มีในสมัยนั้น เป็นไฉน?
จิต มโน มานัส หทัย ปัณฑร มโน
มนายตนะ อินทรีย์คือมโน วิญญาณ
วิญญาณขันธ์ มโนวิญญาณธาตุที่สมกัน
ในสมัยนั้น อันใด
นี้ชื่อว่า มนินทรีย์ มีในสมัยนั้น.
===========================
[๓๓]โสมนัสสินหรีย์ มีในสมัยนั้น เป็นไฉน?
ความสบายทางใจ ความสุขทางใจ
ความเสวยอารมณ์ที่สบายเป็นสุข
อันเกิดแต่เจโตสัมผัส
กิริยาเสวยอารมณ์ที่สบายเป็นสุข
อันเกิดแต่เจโตสัมผัสในสมัยนั้น อันใด
นี้ชื่อว่าโสมนัสสินทรีย์ มีในสมัยนั้น.
อุเบกขินทรีย์ มีในสมัยนั้น เป็นไฉน?
ความสบายทางใจก็ไม่ใช่
ความไม่สบายทางใจก็ไม่ใช่
ความเสวยอารมณ์ ที่ไม่ทุกข์ไม่สุข
อันเกิดแต่เจโตสัมผัส
กิริยาเสวยอารมณ์ที่ไม่ทุกข์ไม่สุข
อันเกิดแต่เจโตสัมผัส ในสมัยนั้น อันใด
นี้ชื่อว่า อุเบกขินทรีย์ มีในสมัยนั้น
==============================
อธิบาย :
(เวทนาเป็นโสมนัส, ก็จะเป็นโสมนัสสินทรีย์)
(เวทนาเป็นอุเบกขา, ก็จะเป็นอุเบกขินทรีย์)
==============================
[๓๔] ชีวิตินทรีย์ มีในสมัยนั้น เป็นไฉน?
อายุ ความดำรงอยู่ ความเป็นไปอยู่
กิริยาที่เป็นไปอยู่ อาการที่สืบเนื่องกันอยู่
ความประพฤติเป็นไปอยู่ ความหล่อเลี้ยงอยู่ ชีวิต อินทรีย์คือชีวิต ของนามธรรมนั้นๆ
ในสมัยนั้น อันใด
นี้ชื่อว่า ชีวิตินทรีย์ มีในสมัยนั้น.
สภาวธรรมเหล่านี้ชื่อว่า อินทรีย์ ๘
มีในสมัยนั้น.